ヒイラギモク Sargassum ilicifolium
 
作成者:鈴木雅大 作成日:2012年5月3日(2015年6月24日更新)
 
ヒイラギモク(柊藻屑)
Sargassum ilicifolium (Turner) C. Agardh 1820: 11.
 
黄藻植物(オクロ植物)門(Phylum Ochrophyta),褐藻綱(Class Phaeophyceae),ヒバマタ亜綱(Subclass Fucophycidae),ヒバマタ目(Order Fucales),ホンダワラ科(Family Sargassaceae),ホンダワラ属(Genus Sargassum),ホンダワラ亜属(Subgenus Sargassum
 
*1. 吉田(1998)「新日本海藻誌」における分類体系:褐藻綱(Class Phaeophyceae),ヒバマタ目(Order Fucales),ホンダワラ科(Family Sargassaceae),ホンダワラ属(Genus Sargassum)*トサカモク Sargassum cristaefolium,フタエモク S. duplicatumあるいはフタエヒイラギモク S. ilicifolium var. conduplicatumとして
*2. 吉田ら(2015)「日本産海藻目録(2015年改訂版)」における分類体系:褐藻綱(Class Phaeophyceae),ヒバマタ目(Order Fucales),ホンダワラ科(Family Sargassaceae),ホンダワラ属(Genus Sargassum
 
掲載情報
遠藤 1909: 151; 島袋 2015a: 83-85. Figs 1-8: 2015b: 177-179. Figs 1-7, 9.
 
Basionym
  Fucus ilicifolius Turner 1807: 113. Pl. 51.
Heterotypic synonyms
  トサカモク Sargassum cristaefolium C. Agardh 1820: 13; 遠藤 1909: 153; 岡村 1936: 349; Yoshida 1988: 12. Fig. 8; 1998: 382; 野呂 1993: 156, 157. Fig. 78. (Type locality: Sri Lanka. Type specimen: LD (Lund University, Sweden)
  フタエモク Sargassum duplicatum Bory 1828: 127; 岡村 1923: 10, 19. Pl. 205; 1936: 348; Ajisaka et al. 1997: 28. Figs 1c-e, 2, 11; 吉田 1998: 383. (Type locality: Pacific Ocean between Tahiti and New Zealand. Type specimen: PC (Muséum National d'Histoire Naturelle, Paris, France))
  Sargassum ilicifolium var. duplicatum J. Agardh 1848: 318-319; Yendo 1907: 131. Pl. 16, Figs 5-9. (Type locality: Moluccas, Indonesia)
    ≡ Sargassum duplicatum (J. Agardh) J. Agardh 1889: 90. nom. illeg.
  フタエヒイラギモク Sargassum ilicifolium var. conduplicatum Grunow ex Reinbold in Weber Bosse 1913: 160; 山田 1942: 556. Fig. 27; Yoshida 1988: 15. Fig. 12; 1998: 387-388. (Type locality: Colombo, Sri Lanka)
  ヒメコモク Sargassum brevifolium Kützing 1849: 608. nom. illeg.; Yendo 1907: 136; 1909: 158; 岡村 1936: 352. (Type locality: 長崎)
  ナンカイモク Sargassum sandei Reinbold in Weber Bosse 1913: 158. Fig. 47. Pl. 4, Figs. 1, 2; Yendo 1917: 196. (Type locality: south coast of Flores, Indonesia)
その他の異名
  Sargassum biserrula auct. non J. Agardh (1848: 318); Yendo 1907: 130.
 
Type locality: Sunda Strait, Indonesia.
Holotype specimen: BM (The Natural History Museum, London, UK)
 
分類に関するメモ:Silva et al. (1996) はフタエモク(Sargassum duplicatum)をトサカモク(S. cristaefolium)と同種としましたが,Mattio et al. (2009, 2010) は両種S. ilicifoliumの異名(シノニム)としました。島袋 (2015a) は,日本産の材料を基に,フタエモクとトサカモクに加え,フタエヒイラギモク(S. ilicifolium var. conduplicatum)もS. ilicifoliumと同種(シノニム)とし,S. ilicifoliumの和名を「ヒイラギモク」としました。
 
ヒイラギモク Sargassum ilicifolium
 
ヒイラギモク Sargassum ilicifolium
撮影地:台湾 基隆市 潮境;撮影日:2011年7月12日;撮影者:鈴木雅大
 
ヒイラギモク Sargassum ilicifolium
仮盤状の付着器
 
ヒイラギモク Sargassum ilicifolium
押し葉標本(採集地:台湾 台北縣 石門郷 老梅海岸;採集日:2009年5月19日;採集者:鈴木雅大)
 
ヒイラギモク Sargassum ilicifolium
押し葉標本(採集地:台湾 台北縣 龍洞灣;採集日:2009年4月15日;採集者:鈴木雅大)
 
 
参考文献
 
Agardh, J.G. 1848. Species genera et ordines algarum. 363 pp. C.W.K. Gleerup, Lundae.
 
Agardh, J.G. 1889. Species Sargassorum Australiae descriptae et dispositae. Accedunt de singulis partibus Sargassorum, earumque differentiis morphologicis in diversis speciebus observationes nonnullae; nec non dispositionis specierum omnium generis, his differentiis fundatae, periculum. Öfversigt af Konglige Vetenskaps-Adademiens Förhandlingar, Stockholm, series 4 23: 1-133.
 
Ajisaka, T., Huynh Quang Nang, Nguyen Huu Dinh, Lu Baoren, Put, A., Jr, Phang Siew Moi, Noro, T. and Yoshida, T. 1997. Taxonomic and nomenclatural study of Sargassum duplicatum Bory and related species. In: Taxonomy of Economic Seaweeds. (Abbott, I.A. Eds) Vol.6, pp. 27-36. California Sea Grant College System, La Jolla, California.
 
Guiry, M.D. and Guiry, G.M. 2012. AlgaeBase. World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway. https://www.algaebase.org; searched on 3 May 2012.
 
Mattio, L., Payri, C.E. and Verlaque, M. 2009. Taxonomic revison and geographic distribution of the subgenus Sargassum (Fucales, Phaeophyceae) in the western and central Pacific Islands based on morphological and molecular analyses. Journal of Phycology 45: 1213-1227.
 
Mattio, L., Payri, C.E., Verlaque, M. and de Reviers, B. 2010. Taxonomic revison of Sargassum sect. Acanthocarpicae (Fucales, Phaeophyceae). Taxon 59: 896-904.
 
野呂忠秀 1993. Sargassum cristaefolium C. Agardh(トサカモク).In: 堀 輝三(編) 藻類の生活史集成 第2巻 褐藻・紅藻類.pp. 156, 157. 内田老鶴圃,東京.
 
岡村金太郎 1923. 日本藻類圖譜 第5巻 第1集.内田老鶴圃,東京.
 
岡村金太郎 1936. 日本海藻誌.964 pp. 内田老鶴圃,東京.
 
Silva, P.C., Basson, P.W. and Moe, R.L. 1996. Catalogue of the benthic marine algae of the Indian Ocean. University of California Publications in Botany 79: 1-1259.
 
島袋寛盛 2015a. 日本産南方系ホンダワラ属 14回目:ヒイラギモクとなった日本産Sargassum ilicifolium. 海洋と生物 37: 82-86.
 
島袋寛盛 2015b. 日本産南方系ホンダワラ属 15回目:ヒイラギモクとなった日本産Sargassum ilicifolium (2). 海洋と生物 37: 177-181.
 
Turner, D. 1807-1808. Fuci. Vol. 1. 164 pp. (col. copp. W.J. Hooker). Typis J. M'Creery, impensis J. et A. Arch, Londini.
 
Weber-van Bosse, A. 1913. Liste de algues du Siboga. I. Myxophyceae, Chlorophyceae, Phaeophyceae avec le concours de M. Th. Reinbold. Vol. 59 186 pp. Leiden.
 
山田幸男 1942. 南日本産ほんだわら属ノ種類ニ就テ(其三).植物研究雑誌 18: 553-562.
 
Yendo, K. 1907. The Fucaceae of Japan. Journal of the College of Science, Tokyo Imperial University 21: 1-174.
 
遠藤吉三郎 1909. 莫語花.175 pp. 裳華房,東京.
 
Yendo, K. 1917. Notes on algae new to Japan. VI. Botanical Magazine, Tokyo 31: 75-95.
 
Yoshida, T. 1988. Japanese and Taiwanese species of Sargassum subgenus Sargassum. In: Abbott, I.A. Ed. Taxonomy of Economic Seaweeds Vol. 2. pp. 5-21. California Sea Grant College Program, California.
 
吉田忠生 1998. 新日本海藻誌.1222 pp. 内田老鶴圃,東京.
 
吉田忠生・鈴木雅大・吉永一男 2015. 日本産海藻目録(2015年改訂版).藻類 63: 129-189.
 
 
写真で見る生物の系統と分類真核生物ドメインS A Rストラメノパイル黄藻植物(オクロ植物)門褐藻綱 ヒバマタ目ホンダワラ科ホンダワラ属
 
日本産海藻リスト黄藻植物門褐藻綱ヒバマタ亜綱ヒバマタ目ホンダワラ科ホンダワラ属ホンダワラ亜属ヒイラギモク節ヒイラギモク
 
「生きもの好きの語る自然誌」のトップに戻る